هادی معماریان در گفت و گو با ایسنا در خصوص وضعیت خاک منطقه کاشمر در برابر آلودگی‌ها اظهار کرد: آلودگی خاک به هر نوع از تأثیرات مضر و تغییرات ناخواسته در خصوصیات فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیک خاک اطلاق می‌شود.

وی با بیان اینکه منابع آلاینده خاک می‌توانند از انسانی، صنعتی، کشاورزی و حتی طبیعی باشند، عنوان کرد: منابع انسانی آلاینده خاک می‌توانند شامل دفن غیرمجاز زباله، استفاده نادرست از کود و سموم کشاورزی، دفن زباله‌های صنعتی و تخریب بلندمدت اراضی باشند.

وی همچنین با اشاره به اینکه منابع طبیعی مانند عناصر زمین زاد، زمین‌لرزه‌ها و طوفان‌ها نیز می‌توانند به آلودگی خاک منجر شوند، خاطرنشان کرد: برخی از آلاینده‌های شیمیایی معمول در خاک شامل فلزات سنگین مثل سرب و جیوه، ترکیبات آلی کربن، سموم کشاورزی و نفت و مشتقات آن هستند. ترافیک شهری هم می‌تواند منبع انتشار آلاینده‌های هیدروکربنی و فلزات سنگین برای خاک تلقی شود.

دانشیار دانشگاه بیرجند اظهار کرد: در منطقه کاشمر، لندفیل‌ها یا جایگاه‌های دفن زباله به‌عنوان یکی از مهمترین منابع آلاینده خاک و آب منطقه به شمار می‌روند.

وی اذعان کرد: لندفیل کاشمر ( گودال یا محلی که انواع زباله و پسماند به آنجا منتقل و دفن می‌شوند) در فاصله کمتر از ۹ کیلومتری شهر واقع شده و روزانه میزبان بالغ‌بر ۸۰ تن زباله شهری و عفونی است.

معماریان گفت: در این لندفیل دفن بهداشتی زباله‌ها توسط شهرداری به موقع انجام نمی‌شود و گاه زباله‌ها در زباله‌گاه به مدت یک هفته به صورت روباز باقی می‌ماند. دفن نکردن زباله‌ها به صورت روزانه در مواقع وزش باد و توفان منجر به پراکندگی آن‌ها در سطح زمین‌های اطراف زباله گاه شده و به مرور موجب آلودگی خاک می‌شود.

وی همچنین افزود: متأسفانه دفع و جمع‌آوری شیرابه‌ها در لندفیل کاشمر انجام نشده و بخشی از آن به مرور وارد آبخوان می‌شود.

این استاد دانشگاه نخاله‌ها را یکی دیگر از منابع مهم آلاینده خاک در منطقه کاشمر ذکر کرد و گفت: نخاله‌های ساختمانی به دلیل داشتن آهک، سیمان و گچ اگر در یک زمین کشاورزی و یا خاک قابل استفاده باقی بمانند به مرور زمان سبب بی‌کیفیتی و غیرقابل کشت کردن آن زمین خواهند شد.

وی تصریح کرد: تخلیه نخاله در معابر، مناطق مختلف شهر باعث به وجود آمدن مناظری زشت در محیط پیرامون ما می‌گردند. بر اساس یک برآورد فقط در ضلع شمال غرب کاشمر که کانون توسعه شهر محسوب می‌شود در ۲۶ لکه بزرگ، بیش از نیم میلیون متر مکعب نخاله ساختمانی انباشت و رهاسازی شده است.

معماریان خاطرنشان کرد: بر اساس شناسایی‌های صورت گرفته ۶ نقطه در سطح شهر کاشمر وجود دارد که نخاله‌های ساختمانی به ‌صورت غیرمجاز در آنها تخلیه می‌شود. انتهای بلوار تعاون، جاده پوشش راه و کال قوژد از جمله مکان‌هایی است که نخاله بنایی در آنها تخلیه می‌شود.

این پژوهشگر حفاظت خاک و توسعه پایدار در ادامه با بیان اینکه فاضلاب‌های شهری و صنعتی نیز منابع مهم آلاینده خاک کاشمر محسوب می‌شوند، توضیح داد: هم‌اکنون روزانه بالغ‌بر ۱۵۰ مترمکعب فاضلاب شهرک صنعتی کاشمر بدون تصفیه رها شده و وارد سفره آب زیرزمینی می‌شود.

وی گفت: این فاضلاب‌ها به دلیل آلودگی به فلزات سنگین و مواد شیمیایی به شدت موجب آلودگی خاک شده و حتی در یک بازه زمانی نیز قنات روستای فرح‌آباد کاشمر آلوده و غیرقابل استفاده شد.

معماریان افزود: به دلیل نبود تصفیه‌خانه فاضلاب، فاضلاب تمامی واحدهای خانگی و خدماتی شهر از طریق چاه جذبی وارد آبخوان شده و به مرور زمان موجب آلودگی نیتراته آب زیرزمینی خواهد شد.

وی همچنین اظهار کرد: آلودگی‌های زمین زاد ناشی از واحدهای زمین‌شناسی منطقه نیز یکی از منابع مهم آلودگی خاک‌های منطقه به حساب می‌آیند.

دانشیار دانشگاه بیرجند گفت: سه واحد اصلی زمین‌شناسی در منطقه ترشیز شامل افیولیت‌ها، مافیک‌ها و گرانیت‌ها منشأ آلودگی‌های زمین زاد منطقه‌اند که آزاد کننده عناصری مثل آرسنیک، سرب، آهن، مس، مولیبدن، کادمیوم و روی در خاک هستند.

وی بیان کرد: نقاط اصلی آلودگی آرسنیک خاک در منطقه کوهسرخ و اطراف گسل درونه و آلودگی کروم نیز بیشتر در شمال منطقه کوهسرخ قابل مشاهده است.

معماریان معادن منطقه را نیز یکی دیگر از منابع آلاینده خاک‌ دانست و گفت: معادن مس و آهن در شمال کاشمر، خلیل‌آباد و بردسکن، معادن باریت در بردسکن و معادن طلا در شمال بردسکن جزو این منابع هستند. در جنوب و جنوب غرب کاشمر (مناطق شوراب و جعفرآباد) نشانه‌های آلودگی خاک به نیکل، کبالت، کروم، آرسنیک، آنتیموان، مولیبدن و سرب مشاهده و گزارش شده است.

این پژوهشگر حفاظت خاک و توسعه پایدار افزود: کشاورزی در کل منطقه به دلیل استفاده بسیار زیاد از کودهای ازته و فسفاته و سموم کشاورزی (که سرشار از آرسنیک هستند) منبع مهم آلاینده خاک منطقه بوده و نیازمند مدیریت تلفیقی است.

وی خاطرنشان کرد: فرسایش خاک در حوضه‌های بالادست می‌تواند بخش زیادی از آلاینده‌های زمین زاد یا کشاورزی را به سمت دشت‌های پایین‌دست منطقه منتقل و سپس این آلودگی‌ها با چسبیدن به کلوئیدهای رسی توسط باد و فرسایش بادی جابجا شده و بر روی شهرهای منطقه گسترش می‌یابند.

معماریان یادآور شد: مهمترین کار در مبارزه با آلودگی‌ها مدیریت منبع آلودگی در همان نقطه ایجاد آن و جلوگیری از گسترش و پراکندگی آلودگی است.

شهرک صنعتی کاشمر از سال ۱۳۷۴فعال شده و ۴۲ پروانه بهره‌برداری در آن صادر شده ‌است که یک واحد گیاهان دارویی، پنج کارخانه قند و کارخانه فرآورده‌های لبنی از مهمترین واحدهای فعال این شهرک صنعتی محسوب‌ می‌شوند.

طبق  مصوبه هیأت ‌وزیران هر شهرک صنعتی پس از احراز شرایط سه‌گانه شامل «واگذاری ۵۰ درصد شهرک، بهره‌برداری حداقل ۳۰ درصد واحدها و تولید ۱۰۰ مترمکعب فاضلاب صنعتی» مکلف و ملزم به تأسیس، راه‌اندازی و به‌کارگیری مداوم سامانه تصفیه فاضلاب صنعتی است.

شهرک صنعتی کاشمر بر روی ۶ رشته قنات فعال قرار گرفته که با رها شدن فاضلاب واحدهای صنعتی، هر لحظه بیم تخریب و آلودگی قنات‌ها وجود دارد به‌طوری‌که تاکنون نیز چندین بار، مشکلاتی در برخی روستاها ازجمله فرح‌آباد این شهرستان رخ داده ‌است.

مساحت کل شهرک صنعتی کاشمر ۱۴۷ هکتار است که مساحت صنعتی آن ۹۳ هکتار و مساحت فاز عملیاتی آن ۱۴۷.۴ هکتار می‌باشد.