بی‌توجهی به نظر کارشناسان در بخش‌های مختلف موجب شده تا شاهد پروژه‌هایی در حوزه مسکن، مانند مسکن مهر دولت اسبق باشیم که علی‏رغم صرف هزاران میلیارد تومان اعتبار هنوز تعدادی از این پروژه دستِ ‏کم در کاشمر به اتمام نرسند و البته سود چنین طرحی به جیب عده‌ای خاص، نه نیازمندان واقعی مسکن بود. اکنون نیز متأسفانه شاهد چنین اتفاقی هستیم؛ در کاشمر فعالان زیست‌محیطی و حتی برخی کارشناسان در فرمانداری، مخالفان اصلی جانمایی آن بوده و هستند ولی مسئولان استانی اصرار بر شروع این پروژه بر روی یکی از آبخوان‌های مهم این شهر که تأمین‌کننده بخش قابل‌توجهی از آب شرب مردم است، دارند.

لزوم توقف ساخت‌وساز بر روی کانون‌های تغذیه آبخوان کاشمر

اگرچه توسعه پایدار به معنای تلفیق اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی برای حداکثرسازی رفاه انسان فعلی بدون آسیب به توانایی نسل‌های آتی برای برآوردن نیازهای‏شان است و توسعه شهری و صنعتی بدون در نظر گرفتن مبانی محیط زیستی پایدار و ماندگار نخواهد بود اما در پروژه نهضت ملی مسکن توجهی به مسائل زیست‌محیطی نمی‌شود.

در همین خصوص یک کارشناس حوزه آب‌ و خاک، در گفت‌وگو با ایسنا با انتقاد شدید از جانمایی نهضت ملی مسکن کاشمر، از مسئولان خواست از ساخت‌وساز بر روی کانون‌های تغذیه آبخوان این شهر دست بردارند.

هادی معماریان افزود: دشت و آبخوان کاشمر، مهم‌ترین منبع تأمین آب در منطقه و کلید توسعه پایدار آن است که سالانه حدود ۱۳۴ میلیون مترمکعب برداشت آب از آن توسط ۵۰۷ حلقه چاه انجام می‌شود و میزان کسری مخزن آن حدود ۳۶ میلیون مترمکعب است.

وی اظهار کرد: با توجه به این‏که درشت‌دانه‌ترین بخش آبخوان کاشمر در بخش شمالی و شمال شرقی واقع شده و نقش اسفنج گونه‌ای در جذب رواناب و هدایت آن به سمت سفره آب زیرزمینی دارد، می‌طلبد، از اجرای پروژه بزرگ نهضت ملی مسکن و هرگونه اقدام دیگری نظیر آن در این منطقه دست برداشت و یا آن را به حداقل رساند.

این محقق آب و توسعه پایدار گفت: اگر دولت می‌خواهد پروژه‌های بزرگ ساختمانی و تأسیساتی در شهرستان اجرا کند باید به سمت جنوب منطقه برود که با توجه به برداشت‌های بی‌رویه از آبخوان و فرونشست زمین تبدیل به آبخوان نیمه‌جان و یا مرده شده است.

وی تأکید کرد: حفظ پایداری کمی و کیفی آبخوان در دشت کاشمر، نیازمند حفظ پایداری تغذیه و بستر نفوذ در این مناطق درشت‌دانه و نفوذپذیر است.

این استاد دانشگاه با بیان این‏که دشت کاشمر دارای ۵۳۲ کیلومتر آبراهه است که رودخانه‌های ششطراز، کالشور، قوژد، خوشاب، چنارسوخته، عسگیر، تنگل سنگ نو و تنگل راست از مهم‌ترین آن‌ها است، خاطرنشان کرد: بر اساس مطالعات انجام شده شیب سطح ایستابی در دشت کاشمر جهت شرقی-غربی دارد.

وی عنوان کرد: متأسفانه جانمایی سایت ۳۲ هکتاری مسکن ملی که در حاشیه بلوار دانشگاه پیام نور در نظر گرفته شده یکی از مهم‌ترین کانون‌های تغذیه آبخوان کاشمر بوده و در پایین‌دست کال عسگیر و کال گرگ قرار دارد که رسوبات آبرفتی درشت‌دانه آن‌ها طی میلیون‌ها سال به‌ صورت مخروط افکنه‌‏هایی لایه اصلی آبخوان کاشمر را شکل داده است.

این محقق آب و توسعه پایدار در مرکز آموزش عالی کاشمر افزود: رسوبات آبرفتی کواترنر که لایه‌بندی اصلی آبخوان کاشمر در این بخش نفوذپذیر را تشکیل می‌دهند بالاترین میزان نفوذ و هدایت هیدرولیکی را دارا هستند.

وی تأکید کرد: تمرکز ساخت‌وسازها بر روی این رسوبات، موجب کاهش نفوذپذیری و افزایش ضریب رواناب خواهد شد و به علت نبود زیرساخت‌های جمع‌آوری فاضلاب و تصفیه آن، فاضلاب خروجی از این تأسیسات از طریق چاه‌های جذبی مستقیماً وارد آبخوان باکیفیت کاشمر شده و مسلماً در آینده نزدیک، سلامت آب شرب شهر را تهدید می‌کند.

این کارشناس حوزه آب‌وخاک گفت: این مناطق، آبخوان زنده و باکیفیت کاشمر را تشکیل می‌دهند که عمده آب شرب منطقه را نیز تأمین می‌کنند، لذا اگر به توسعه با عینک پایداری نگاه می‌کنیم، نباید به کانون‌های تغذیه آبخوان کاشمر در مناطق شمالی و شمال شرقی دشت تجاوز کنیم.

آلودگی آب شرب شهر به نیترات در آینده‌ای نزدیک

بی‌گمان شتاب‌زدگی و بی‌توجهی به کار کارشناسی عمیق همواره مردم و نظام را دچار آسیب می‌کند از این‌رو به‌منظور کاهش آسیب‌ها ضرورت نقش آینده‌نگری در مهار کردن و مدیریت بحران‌ها در آینده ضروری است و چه‌بسا برنامه‌ریزی راهبردی و آینده‌اندیشی ما را برای رویارویی با آینده قوی‌تر می‌کند. لذا ضروری است که برای دستیابی به توسعه پایدار و تلاشی برای پیشرفت، قدری به فکر آینده و آیندگان باشیم. چیزی که در موضوع جانمایی پروژه نهضت ملی مسکن به آن توجه نشده است؛ جالب آنکه نسبت به جانمایی فعلی این پروژه در کاشمر فقط فعالان محیط‌زیست و کارشناسان حوزه آب‌وخاک در خیل مخالفان قرار ندارند، بلکه علاوه بر مخالفت این گروه، مسئولان آب و فاضلاب هم انتقادهای شدیدی به موضوع وارد کرده‌اند.

معاون بهره‌برداری و توسعه شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی گفت: تهدیداتی که با اجرای پروژه نهضت ملی مسکن کاشمر در مکانی که کلنگ آن به زمین زده‌ شده را در کمیته امور زیربنایی و کمیسیون ماده ۵ اعلام نموده‌ایم اما متأسفانه طبق نظر ما تصمیم‌گیری نمی‌شود و ما فقط یک رأی داریم.

مهدی جهان طلب افزود: با اجرای این پروژه ۳۰۰۰ واحدی در مکان فعلی ضمن کم شدن سرعت نفوذ آب، طی ۱۰ تا ۱۵ سال آینده، باید منتظر آلودگی آب شرب کاشمر به نیترات و مواد شیمیایی بود.

وی ادامه داد: نگرانی ما از این بابت است که در پایین‌ دست محل جانمایی پروژه نهضت ملی مسکن چاه‌های آب شرب قرار دارد و از این پروژه تأثیر می‌پذیرد.

معاون بهره‌برداری و توسعه شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی تأکید کرد: در صورت اجرای پروژه نهضت ملی مسکن در مکان جانمایی شده ضرورت دارد، هم‌زمان سیستم فاضلاب هم اجرا شود.

وی گفت: اجرای فاضلاب نهضت ملی مسکن ۵۰ تا ۶۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد که در تأمین آن با توجه به تجربه‌ای که در زمینه اجرای پروژه فاضلاب شهر کاشمر داریم، با مشکلات جدی مواجهیم.

جهان طلب با بیان این‏که بارها نگرانی‌های خود را از جانمایی پروژه نهضت ملی مسکن کاشمر اعلام نموده‌ایم، افزود: با توجه به این‏که در قسمت شرق بلوار سیدمرتضی چاه‌های آب شرب کاشمر قرار دارند مکان فعلی این پروژه تهدیدی برای آب شرب چاه‌های پایین‌دست محسوب می‌شود.

مکان پروژه نهضت ملی مسکن کاشمر، در نزدیکی دومین گسل بزرگ کشور

وی همچنین خاطرنشان کرد: مکان پروژه نهضت ملی مسکن، در نزدیکی دومین گسل بزرگ کشور ـ درونه ـ قرار دارد که تمامی این تهدیدها در کمیته زیربنایی استان مطرح شده است.

معاون بهره‌برداری و توسعه شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی عنوان کرد: با توجه به استعداد کاشمر در زمینه افزایش جمعیت، به متولیان پیشنهاد داده‌ایم در داخل شهر به دنبال زمین باشند.

وی با تأکید بر ضروری رعایت موضوعات زیست‌محیطی در اجرای نهضت ملی مسکن گفت: در وضعیت فعلی به این موضوع اصلاً توجهی نمی‌شود، کاشمر بهترین کیفیت آب را در استان دارد و نباید با اجرای این نوع پروژه، کیفیت آب آن را به خطر بیندازیم.

در شرایطی که دست‌اندرکاران پروژه نهضت ملی مسکن بی‌توجه به مشکلات، فقط درصدد انجام آن به هر قیمتی هستند، قبل از اجرای پروژه، با پرهیز از شتاب‌زدگی و با انجام کار کارشناسی عمیق به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که چند سال بعد، از غیرکارشناسی بودن جانمایی و اجرای پروژه، زبان به انتقاد نگشاید.

در حال حاضر فقط کلنگی به زمین‌ خورده و هیچ اتفاق دیگری نیفتاده است، به گواه کارشناسان در داخل شهر کلنی‌های خالی بسیاری وجود دارد و با توجه به اینکه بزرگ‌ترین مالک زمین‌های کاشمر، اداره اوقاف و امور خیریه است و این مجموعه تافته جدا بافته‌ای از حاکمیت نیست می‌تواند با تأمین زمین مورد نیاز از وقوع فاجعه‌ای در آینده جلوگیری کند. چه‌بسا اگر در ذهن مسئولان، ارزشی برای حفظ سلامت مردم و جلوگیری از مرگ آبخوان و آلوده شدن آب شرب وجود دارد، ضروری است، پروژه نهضت ملی مسکن در بالادست چاه‌های شهر کاشمر متوقف شود، این پروژه باید با آینده‌نگری اجرا شود و صرفاً مسئولان به فکر اجرای آن به هر قیمتی نباشند؛ در غیر این صورت، خیلی زودتر از آنچه فکرش را بکنیم، عواقب آن گریبان‌گیر مردم می‌شود.